Historia
Bukowiny
Bukowina to kraina historyczna położona pomiędzy Karpatami Wschodnimi a
środkowym Dniestrem. Dzisiaj podzielona jest pomiędzy Ukrainę (część północna z
Czerniowcami) i Rumunię (część południowa z Suczawą), przy czym w granicach
rumuńskich znajduje się dawna kolebka państwa mołdawskiego, zaś po przeciwnej stronie
granicy dawne centrum Bukowiny austriackiej. W starożytności i wczesnym średniowieczu
przez tereny te przewalały się rozmaite ludy - swoje ślady zostawili tutaj Dakowie,
wędrowali tędy Celtowie, Goci, Awarowie i tuziny innych ludów, osiedlali się tutaj
też Słowianie. Od X w. sięgały tutaj wpływy książąt ruskich (kijowskich, potem
halickich), konkurujących z Połowcami, Pieczyngami, wreszcie Tatarami... Państwowość
mołdawska zaczęła się rodzić w XIV stuleciu, a za jej ostatecznego twórcę uważa
się hospodara Bogdana I, który zbuntował się przeciwko dominacji węgierskiej.
Kolebką państwa mołdawskiego była właśnie Bukowina - pierwsze siedziby hospodarów
to Seret, Baia (zwana wówczas Mołdawią - to właśnie stąd pochodzi nazwa państwa),
Radowce, wreszcie (od końca XIV w.) Suczawa. Dopiero w połowie XVI w. przeniesiono
stolicę z Suczawy do Jassów. Mołdawia położona była pomiędzy kilkoma mocarstwami,
spod których dominacji rzadko kiedy zdarzało się jej wyrwać, natomiast dość często
zmieniała swojego zwierzchnika - Węgry, Polska, Turcja, Rosja rywalizowały o
wciągnięcie Mołdawii we własną strefę wpływów, przez co tereny Mołdawii były
często teatrem działań wojennych. W 1775 r. Turcja odstąpiła górną Mołdawię czyli
Bukowinę Austriakom - ci wymusili oddanie Bukowiny w zamian za zachowanie neutralności
podczas wojny turecko-rosyjskiej. Nazwa "Bukowina" pojawiła się zresztą
wówczas w podobnym kontekście jak Galicja - miała uwiarygodnić historycznie
austriackie żądania do tego terenu. W 1812 r. z kolei Rosjanie po pokonaniu Turków
przejęli obok Besarabii również Chocim. Bukowina pod rządami wiedeńskimi była jednym
z najbardziej zacofanych krajów monarchii habsburskiej (do 1849 stanowiła część
Galicji, potem osobny kraj koronny). Wówczas też pojawiło się tutaj polskie
osadnictwo. Po pierwszej wojnie światowej w wyniku rozpadu Austro-Węgier Bukowina
znalazła się w granicach Rumunii, ale pretensje do niej zgłaszała również Rosja
Radziecka. W 1940 r. Związek Radziecki zagarnął północną część Bukowiny. Ustalona
wówczas granica obowiązuje do dzisiaj (choć w latach 1941-1944 Bukowina ponownie
dzięki hitlerowskim Niemcom przyłączona była do Rumunii). |
Polacy w
Rumunii
Polaków w
Rumunii żyje kilka tysięcy. Mieszkają przede wszystkim na Bukowinie, ale także w
Bukareszcie i w Siedmiogrodzie, a my spotkaliśmy ich nawet w Konstancy. Polskie
osadnictwo na Bukowinie rozpoczęło się po I rozbiorze Polski (1772) oraz po przejęciu
przez Austriaków tureckiej dotąd Bukowiny (1774). W roku 1792 przybyli tutaj pierwsi
osadnicy - górnicy z Bochni i Wieliczki, których przyciągnęły tutaj złoża soli
kamiennej. Osiedli we wsi Kaczyka i rozpoczęli tutaj wydobycie soli (kopalnia istnieje do
dzisiaj). Wkrótce potem na Bukowinie zaczęły się pojawiać nowe grupy osadników,
często złożone ze zbiegłych galicyjskich chłopów pańszczyźnianych. Pierwsze osady
tych tzw. górali czadeckich (trzon osadników pochodził z terenów górskich, jedynie
nieliczni rekrutowali się spoza nich i oni także przejmowali góralskie obyczaje)
znajdowały się przede wszystkim na terenie dzisiejszej Bukowiny ukraińskiej -
Kaliszanka, Tereblecze, Hiboka, Stara Huta. W latach trzydziestych XIX w. ekspansja
polskich osadników pchnęła ich na południe. W 1834 r. założony został Nowy
Sołoniec, w 1842 Pojana Mikuli. Potem w ciągu XIX stulecia powstawały następne osady.
Dzisiaj na rumuńskiej Bukowinie Polacy mieszkają przede
wszystkim w Nowym Sołońcu, Pojanie Mikuli, Kaczyce oraz Pleszy, ale znaleźć ich można
też w Suczawie, Sirecie i innych miejscowościach. Najbardziej znaną z tych
miejscowości jest Kaczyka. Powstała, gdy w 1792 r. osiedliło się tutaj 20 rodzin
górniczych z Bochni sprowadzonych przez rząd austriacki - wcześniej wokół słonego
źródła, pośród bagien i lasów, istniało tylko parę chałup. Jednym z pierwszych
przedsięwzięć rozrastającej się osady była (obok budowy kopalni) budowa kościoła,
wyświęconego w 1810 r. Odprawiano w nim także msze unickie dla Ukraińców. Sprowadzono
tutaj ze Stanisławowa kopię obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej, która szybko
otoczona została tutaj kultem - trwającym do dziś, czego dowodem są szczególnie
odpusty tutejsze, odprawiane 15 sierpnia. Kościół zbudowany na początku XIX w. został
w pierwszych latach XX stulecia zastąpiony nową neogotycką świątynią, poświęconą
w roku 1904. Wówczas również poświęcono kaplicę św. Barbary znajdującą się w
kopalni soli, wzorowaną na kaplicy w kopalni w Wieliczce.
Warto pamiętać jeszcze o innych epizodach z
"polskiej" historii Bukowiny. Pierwsze biskupstwo katolickie w Mołdawii (na
terenie dzisiejszej Bukowiny) założone zostało w pierwszej mołdawskiej stolicy,
Sirecie, w roku 1370. Pracę misyjną tutaj prowadzili krakowscy franciszkanie i stąd
pierwsi dwa biskupi mołdawscy pochodzili z Polski - byli to franciszkanin Andrzej herbu
Jastrząb oraz dominikanin Jan Sartorius czyli Jan z Polski.
Natomiast po upadku powstania kościuszkowskiego i trzecim
rozbiorze Polski na tereny te trafiła grupa żołnierzy, wśród których był brygadier
Joachim Denisko. Z tej grupy Denisko zorganizował w ciągu kilku lat dywersyjny oddział
(ok. dwustuosobowy), który podjął walkę z Austriakami. Został on rozbity 30 czerwca
1797 r. pod Dobronowcami, sam Denisko uciekł ponownie do Turcji, a następnie wstąpił
na służbę rosyjską. Część żołnierzy z jego oddziału z pewnością pozostała na
tych terenach. |