ENCYKLOPEDIA ŻEGOCIŃSKA
KRZYŻ CHOLERYCZNY W ROZDZIELU

Krzyż choleryczny znajduje się w Rozdzielu, w przysiółku Błaskówka, na skraju wsi, tuż przy granicy z Laskową. Postawiony na rozwidleniu dróg, zwieńczony krzyżem z kogutkiem jest niemym świadkiem zarazy, jaka przechodziła przez te tereny kilkukrotnie w różnych latach wieku dziewiętnastego.
   Jak mówi ustne podanie przekazywane pomiędzy mieszkańcami Rozdziela, krzyż ten został ufundowany przez Jakuba Gołębia w roku 1878 jako wotum za ocalenie jego rodziny od zarazy, a także dla upamiętnienia miejsca masowego pochówku ofiar epidemii cholery. Nie jest pewne, o którą fazę epidemii chodzi. Księgi parafialne niedalekiej wsi Dobra podają, że cholera nawiedziła te okolice w latach: 1813, 1814, 1831, 1837, jednak spośród wszystkich, najbardziej upamiętniła się w tradycji ludu cholera z 1873 i 1894 roku i to po niej pozostało najwięcej cmentarzy i krzyży. Być może więc chodzi tu o epidemię z roku 1873.

    Z opowiadań tutejszych mieszkańców wynika, że umieralność na tę chorobę była tak duża, że zmarłych chowano w zbiorowej mogile, z dala od zabudowań wiejskich. Był to najpewniej dół zasypany wapnem, w którym układano ciała zmarłych. Grzebani byli w "gołej" ziemi, bez trumien i bez obrzędów. Miejsce ich pochówku oznaczono krzyżem, ufundowanym właśnie przez wspomnianego wyżej mieszkańca Rozdziela. Z szacunku dla zmarłych teren w okolicy krzyża został wyłączony z użytkowania. Nie uprawiało się tu pola, nie pasło krów, a nawet nie kosiło trawy.
    Miejsce to obrosło licznymi legendami. Powszechnie uważało się, że koło tego krzyża "straszy", dlatego unikano przechadzek w jego okolice, zwłaszcza "po ćmie". Z relacji niektórych mieszkańców wynika też, że w miejscu tym pogrzebano ofiary frontu I wojny światowej. Być może poległych na sąsiedniej przełęczy Widoma pochowano właśnie w tym miejscu, gdzie dotychczas była mogiła choleryczna oznaczona krzyżem, bo odległość do najbliższych cmentarzy wojennych była dość znaczna. Może poległych wojskowych ekshumowano po zakończeniu się walk? Historia tego miejsca, trochę zapomniana szczególnie wśród młodego pokolenia, powinna być ostoją pamięci o przodkach, którzy na tych ziemiach żyli, pracowali, zmarli i którzy w tej ziemi spoczywają.

Odnowiony w 2020 r. krzyż na cmentarzu cholerycznym w Rozdzielu.

[wstecz]