GMINA ŻEGOCINA - BURZA JAK ZJAWISKO ATMOSFERYCZNE I STAN ZAGROŻENIA

BURZA JAK ZJAWISKO ATMOSFERYCZNE I STAN ZAGROŻENIA

Robi się coraz cieplej, coraz bardziej wiosennie, kwiaty zaczynają kwitnąć, a zwierzęta budzić się do życia. Cieplejsze dni oznaczają także rozwój gwałtowniejszych zjawisk atmosferycznych na naszym niebie. Dzisiaj postaram się Państwu przedstawić kilka informacji na temat burz, m.in. jak się zachować podczas przechodzenia burzy, jak bezpiecznie przetrwać burzę w trudnych warunkach i czym jest burza oraz piorun.

Czym jest burza ?

Burza to gwałtowny rozwój chmur kłębiastych dochodzących do wysokości 10 - 16 km. Podczas przechodzenia tej formacji chmurowej mamy do czynienia z wyładowaniami atmosferycznymi, intensywnym deszczem, silniejszym wiatrem, czasami gradem, śniegiem i trąbami powietrznymi. Burze mogą powstawać o każdej porze roku, nawet w zimie, wtedy mamy do czynienia z tzw. burzami śnieżnymi.
Proces powstawania burzy jest bardziej skomplikowany niż nam się wydaje. W lecie, gdy budzimy się, często zauważamy bezchmurne niebo, lub kilka niegroźnie wyglądających chmur, które nie wyglądają jakby zaraz miała powstać burza. Otóż w Polsce bardzo często dochodzi do inicjacji komórek burzowych podczas przechodzenia frontu atmosferycznego, lub nie związanych z frontem komórek zwanych burzami termicznymi. Rzadziej powstają także burze adwekcyjne, które tworzą się zaraz po froncie atmosferycznym, lub na drugi dzień po jego przejściu. Mamy więc już 3 główne rodzaje burz, które występują w Polsce jak i na całym świecie.

Ale to są tylko rodzaje burz, teraz trzeba opisać cały proces powstania chmury burzowej od samego początku. Niezbędnym czynnikiem do rozwoju burz jest przede wszystkim wilgotność, szczególnie na trzech poziomach ciśnienia - 925hPa, 850hPa i 500hPa. Dlaczego akurat na tych poziomach? Dlatego, że chmury tworzą się na pewnej wysokości gdzie panuje przypisane ciśnienie. Im ono większe, tym bardziej dynamiczny rozwój komórek burzowych. Kolejnym czynnikiem jest tzw. energia potencjalna kinetycznie (CAPE). Jest to miara wartości energii dostępnej dla procesu konwekcji. To właśnie ta energia jest odpowiedzialna za gwałtowność zjawisk, im większa tym groźniejsze burze. Te dwa czynniki, wilgotność i energia konwekcyjna są podstawą do tworzenia się burz. Jednak nie zawsze dochodzi do maksymalnego rozwoju chmury czyli do Cumulonimbusa. Czasami w letnie popołudnia widzimy, że na horyzoncie bardzo szybko zaczyna się ściemniać, a na niebie widzimy przysłowiowe "kalafiory", ale nie zawsze widzimy i słyszymy wyładowania. Co więcej, chmury konwekcyjne często nie dają nawet opadu i szybko się rozpadają. Odpowiedzią na taki rozwój sytuacji jest tzw. wiatr fenowy, w zimie zwany wiatrem halnym. Jak wiadomo wiatr halny charakteryzuje się ciepłą i suchą masą powietrza, która powoduje to, że wilgoć na trzech poziomach ciśnienia, o których pisałem wyżej, spada poniżej wartości pozwalającej na rozwój komórek burzowych. W związku z tym chmury konwekcyjne (Cumulus Congestus) czyli te przysłowiowe "kalafiory", które szybko rozwijają się nie są w stanie rozwinąć się na tyle, aby dały wyładowania. Sytuacja z wiatrem fenowym dotyczy przede wszystkim południowej Polski.

Piorun

Piorun to nic innego jak wyładowanie elektrostatyczne powstające na wskutek ścierania się kryształków lodu i niewielkich gradzin. W chmurze powstają silne prądy, które unoszą niewielkie cząsteczki lodu ku górze, ocierając się o siebie tworzą ładunek, którego w pewnym momencie jest za dużo. W taki sposób z chmury kierowane jest wyładowanie, które szuka najkrótszej drogi do rozładunku napięcia. Najczęściej są to drzewa, kominy, słupy wysokiego napięcia. Piorun niesie ze sobą ładunek od 10 do 100m milionów V, a jego temperatura jest 3 razy wyższa od temperatury panującej na słońcu.

	Na obrazku obok widzimy proces powstawania pioruna. Podczas ładnej pogody jony dodatnie i ujemne są proporcjonalnie wymieszane w powietrzu, lecz gdy dochodzi do rozwoju komórki konwekcyjnej i burzowej, to jony zaczynają się układać. W podstawie chmury są to jony ujemne, natomiast w kowadle burzowym mieszczą się jony dodatnie. Najczęściej mamy do czynienia z wyładowaniami ujemnymi, wtedy słyszymy trzask, rzadziej zdarzają się wyładowania o charakterze dodatnim, najczęściej tuż przed burzą lub zaraz po. Wyładowania te charakteryzują się potężnym basowym grzmotem. Grzmot podczas wyładowania to nic innego jak rozgrzane powietrze wokół niego.

   W niektórych miejscach Żegociny słychać grzmoty z burzy oddalonej nawet o 60 kilometrów.
   Skutki uderzenia pioruna są duże, zaczynając od popalonych sprzętach elektrycznych w naszych domach, przez zniszczone drzewa, spalone domy, aż kończąc na śmierci człowieka.
   Podczas przechodzenia burzy czekają jeszcze inne groźne zjawiska atmosferyczne. W Beskidach szczególnym zagrożeniem są silne, wręcz nawalne opady deszczu. Wszystkiemu winna jest orografia terenu.
   Liczne wniesienia i doliny powodują, że kondensowana para wodna szybko unosi się i opada. Szczególnie na silne opady deszczu narażone są miejscowości położone pomiędzy wzniesieniami, ponieważ w takich miejscach lubią tworzyć się tzw. komórki stacjonarne.
    Jak sama nazwa wskazuje te komórki konwekcyjne i burzowe, nie przemieszczają się lub przemieszczają się ale bardzo powoli. Przykładem może być sytuacja z 2014 roku gdzie m. in. w miejscowościach Szczyrzyc, Kasina Mała, Myślenice, Jodłownik i Dobra, 10 sierpnia ulokowała się stacjonarna burza, podczas której spadło ponad 100 litrów wody w niewiele ponad 3 godziny. Innymi zagrożeniami są także silne porywy wiatru, grad i trąby powietrzne. O trąbach powietrznych w Polsce i na Świecie postaram się napisać w kolejnym artykule.

Mając już za sobą omówienie zjawisk burzowych i wyładowań, teraz nadszedł czas na kilka rad jak zachowywać się przed burzą i podczas jej trwania.

1. Przed nadciągającą burzą, wyłącz wszystkie urządzenia elektryczne podłączone do sieci. Gdy piorun uderzy w słup wysokiego napięcia, spowoduje to, że część napięcia powędruje przez linie energetyczne do Twoich urządzeń, co będzie skutkowało ich spaleniem. Najgorzej mają osoby, które mieszkają na końcu linii energetycznych.

2. Zamykaj okna. Rzadko, ale czasami zdarzają się takie sytuacje, że obok chmury burzowej powstanie piorun kulisty, który może wlecieć, przez otwarte okno do środka. Jego temperatura będzie tak duża, że wywoła on pożar.

3. Gdy przebywasz na otwartej przestrzeni, a burza jest już blisko, udaj się w bezpieczne miejsce (samochód, dom, sklep). Samochód działa jak klatka Faradaya. Cały ładunek, który jest w piorunie zostanie rozprowadzony po karoserii samochodu, aż do ziemi.

4. Jeżeli pracujesz na roli, a na niebie pojawiają się chmury kłębiaste, przysłowiowe "kalafiory" jest coraz bliżej nie zwlekaj, schroń się w bezpiecznym miejscu. Czasami do pierwszego wyładowania dochodzi przed rdzeniem komórki, czyli tam gdzie pada deszcz. Takie wyładowanie najczęściej pada z kowadła burzowego, niekiedy może okazać się tak, że jesteśmy najwyższym punktem w okolicy, a jak wiadomo piorun szuka najkrótszej drogi do ziemi.

5. Jeżeli znajdziesz się w sytuacji, gdzie w pobliżu nie ma bezpiecznego miejsca na schronienie się, nie panikuj i nie uciekaj. Najważniejsze w takiej sytuacji to zachować zimną krew. Jeżeli pioruny uderzają już dość blisko, zaczyna padać deszcz, a w około nie ma zabudowań, samochodów, należy znaleźć zagłębienie, najlepiej rów, bądź dolinę, kucnąć, złączyć nogi i schować głowę między kolana. Nie kładź się. Nie wolno też uciekać, ponieważ gdy biegniemy tworzy się tzw. napięcie krokowe i nawet gdy piorun uderzy 20-50 metrów od nas to możemy zostać porażeni.

6. Nie szukaj schronienia pod drzewami, słupami, kominami. Często okazuje, że to są najwyższe punkty w okolicy, w które uderza piorun.

7. Podczas burzy nie rozmawiaj przez telefon stacjonarny starego typu (z kablem). Gdy piorun uderzy w słup wysokiego napięcia możesz zostać porażony, ponieważ ładunek przemieszcza się linie i dostaje się aż do odbiorników.

8. Podczas burzy nie przebywaj w rzece czy jeziorze. Woda bardzo dobrze przewodzi prąd.

9. Zainwestuj w piorunochron. Koszty może i są duże, lecz dobrze zamontowany odgromnik uchroni Cię od nieszczęścia.

10. Przed jakąkolwiek podróżą, pracą w polu śledź prognozy pogody, przed dłuższą podróżą śledź na bieżąco stronę Polskich Łowców Burz www.lowcyburz.pl.

Zdjęcia i opracowanie Dawid Kaleta. Materiał nadesłany.

[wstecz]