I. Pomoc społeczna
1. Przyjęcie zgłoszenia/wiadomości o fakcie przemocy:
* Pracownicy socjalni są grupą zawodową, która w wielu przypadkach jako pierwsza
otrzymuje informację o występowaniu zjawiska przemocy w rodzinie. Informacja taka może
dotrzeć do pracownika socjalnego:
- podczas przeprowadzania rodzinnego wywiadu środowiskowego,
- podczas rozmowy telefonicznej z ofiarą przemocy w rodzinie,
- poprzez zawiadomienie od przedstawicieli innych grup zawodowych (policji, straży
miejskiej, kuratora sądowego, pedagoga szkolnego, psychologa, lekarza, przedstawiciela
gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych itp.),
- w wyniku zgłoszenia problemu przez inne osoby (dalszą rodzinę, sąsiadów,
pracodawców, znajomych lub innych świadków).
2. Przeprowadzenie rodzinnego wywiadu środowiskowego:
* Każde zgłoszenie wymaga podjęcia działań i natychmiastowej reakcji ze strony
pracownika socjalnego, który jest zobowiązany do kierowania się dobrem osób, wobec których
stosowana była przemoc oraz do zachowania tajemnicy zawodowej.
* Również w przypadku osób/rodzin niekorzystających z usług pomocy społecznej, ale
wobec których stosowana jest przemoc w rodzinie, pracownik socjalny przyjmujący zgłoszenie
zobowiązany jest do podjęcia działań pomocowych.
* Rodzinny wywiad środowiskowy powinien umożliwić diagnozę sytuacji ofiary przemocy w
rodzinie i zdobycie niezbędnej wiedzy do podjęcia działań pomocowych.
3. W przypadku stwierdzenia przemocy w rodzinie pracownik socjalny wypełnia
formularz "Pomoc Społeczna - Niebieska Karta", stanowiący załącznik do
rodzinnego wywiadu środowiskowego oraz uruchomienia procedury Niebieska Karta:
* W przypadku niemożności przeprowadzenia rodzinnego wywiadu środowiskowego oraz wypełnienia
formularza "Pomoc Społeczna -Niebieska Karta" w miejscu zamieszkania ofiary
przemocy w rodzinie dopuszcza się możliwość wypełnienia dokumentacji w miejscu
wskazanym przez ofiarę lub zaproponowanym przez pracownika socjalnego.
* Pracownik socjalny zobowiązany jest do zapewnienia osoby/rodziny, wobec której
stosowana jest przemoc, iż podejmowane przez niego działania mają na celu pomoc i
zapewnienie bezpieczeństwa.
* Należy udzielić doraźnego wsparcia ofierze przemocy oraz zapewnić ją, że nie jest
winna przemocy oraz że odpowiedzialność ponosi sprawca.
* Pracownik socjalny zobowiązany jest do poinformowania osoby/rodziny, wobec której
stosowana jest przemoc, że powzięcie informacji o wystąpieniu przemocy w rodzinie
zobowiązuje go do przekazania informacji do wiadomości policji lub prokuratury.
* Zgodnie z art. 12.1 ustawy z dnia 10 czerwca 2010 r. o przeciwdziałaniu przemocy w
rodzinie (Dz. U. z 2010 r. Nr 125, poz. 842) osoby, które w związku z wykonywaniem
swoich obowiązków służbowych powzięły podejrzenie o popełnieniu przestępstwa z użyciem
przemocy wobec członków rodziny, powinny niezwłocznie zawiadomić o tym policję lub
prokuratora.
4. Działania skierowane na ofiarę przemocy w rodzinie:
* Jeśli istnieje niebezpieczeństwo utraty zdrowia lub życia osoby/rodziny, wobec której
stosowana jest przemoc, pracownik socjalny zobowiązany jest do podjęcia natychmiastowych
działań, mających na celu zapewnienie schronienia i umieszczenie osoby/rodziny np. w
specjalistycznym ośrodku wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie, ośrodku interwencji
kryzysowej, ośrodku wsparcia, hostelu, schronisku, domu dla matek z małoletnimi dziećmi
i kobiet w ciąży, ośrodków prowadzonych przez organizacje pozarządowe, Kościół
itp.
* W przypadku stwierdzenia lub podejrzenia popełnienia przestępstwa zwłaszcza w
stosunku do dziecka pracownik socjalny powiadamia policję,sąd, prokuraturę.
* Pracownik socjalny powinien poinformować osobę/rodzinę, wobec której stosowana jest
przemoc, o przysługujących jej prawach i możliwościach uzyskania pomocy od specjalistów
z różnych dziedzin,np. prawnika, psychologa, policjanta, lekarza, pedagoga szkolnego,
pracownika socjalnego itp., w tym również o formach udzielanej pomocy dzieciom.
* Pracownik socjalny informuje ofiarę, że podejmowane działania będą odbywały się
za zgodą ofiary przemocy w rodzinie (nie dotyczy to sytuacji, w której zostało złamane
prawo).
* Pracownik socjalny powinien mobilizować osobę/rodzinę, wobec której stosowana jest
przemoc, do podjęcia działań zmierzających do zmiany sytuacji osobistej, rodzinnej.
* Pracownik socjalny opracowuje plan pomocy osobie/rodzinie, wobec której stosowana jest
przemoc, z uwzględnieniem: wsparcia psychologicznego, prawnego, finansowego, socjalnego,
schronienia itp., ze szczególnym zwróceniem uwagi na sytuację dzieci w rodzinie.
* Pracownik socjalny, informując o możliwości uzyskania wsparcia, podaje ofierze
przemocy informację w formie pisemnej z dokładnym adresem instytucji, aktualnym numerem
telefonu oraz nazwiskiem specjalisty mogącego udzielić pomocy.
* Pracownik socjalny powinien skontaktować się ze wskazaną instytucją w celu
przekazania informacji o sytuacji osoby/rodziny oraz poinformowania, że osoba/rodzina będzie
potrzebowała pomocy.
* Pracownik socjalny informuje służby i organizacje pozarządowe
o sytuacji rodziny (w tym dzieci) i podejmuje współpracę z nimi w celu podjęcia
wszechstronnych działań, zmierzających do udzielenia wsparcia i pomocy osobie/rodzinie
ofierze przemocy.
* Pracownik socjalny ma obowiązek poinformowania osoby/rodziny, wobec której stosowana
jest przemoc, że w celu podjęcia kompleksowych działań, mających na celu
specjalistyczną pomoc, istnieje możliwość powołania zespołu interdyscyplinarnego, składającego
się ze specjalistów z różnych dziedzin. Należy uwzględnić fakt, że ustalenia zespołu
będą realizowane za zgodą osoby zainteresowanej
II. Policja
Policja ma obowiązek reagowania w sytuacjach zagrożenia życia,
zdrowia i bezpieczeństwa obywateli, a w szczególności dziecka oraz w sytuacji
stwierdzenia przestępstwa. Policja jest instytucją, której pomoc jest niezbędna w
interwencji w sytuacjach kryzysowych.
* Podczas przeprowadzania interwencji policjant podaje swoje imię i nazwisko, stopień,
nazwę jednostki oraz numer służbowy.
* Policjant przeprowadza szczegółowy wywiad i ustala, czy istnieje uzasadnione
podejrzenie popełnienia przestępstwa.
* Wypełnia "Niebieską Kartę" - karta A.
* Policjant udziela ofiarom przemocy niezbędnej pomocy i wsparcia oraz przekazuje kartę
B.
* Sprawdza stan trzeźwości sprawcy.
* Przeprowadza rozmowy interwencyjne ze sprawcą, a jeśli zajdzie taka konieczność,
stosuje środki przymusu bezpośredniego i zatrzymanie.
* Po interwencji przekazuje kartę A do dyżurnego jednostki, a ten przekazuje ją do
dzielnicowego.
* Dzielnicowy zakłada teczkę "Przemoc domowa" i gromadzi w niej niezbędną
dokumentację dotyczącą danej rodziny.
* W ciągu 7 dni kontaktuje się z rodziną, w której doszło do przemocy.
* Powiadamia inne służby, instytucje i organizacje pozarządowe o sytuacji w danej
rodzinie i podejmuje współpracę z nimi.
* Co najmniej raz w miesiącu dzielnicowy odbywa wizytę w rodzinie, w której doszło do
przemocy, w celu sprawdzenia bezpieczeństwa rodziny.
* Uczestniczy w spotkaniach zespołu interdyscyplinarnego.
Przemoc wobec dzieci
Dzieci poniżej piętnastego roku życia, które są ofiarami przestępstw
zawartych w dziale: XXV i XXVI Kodeksu karnego, podlegają specjalnej procedurze przesłuchania
i nie mogą być przesłuchiwane przez policję.
* Policja przeprowadza szczegółowy wywiad i ustala, czy istnieje podejrzenie popełnienia
przestępstwa.
* Informuje opiekuna prawnego małoletniego o organizacjach i instytucjach wspierających
ofiary lub kontaktuje go z nimi, jeśli sobie tego życzy.
* Obligatoryjnie wypełnia Niebieską Kartę i sporządza notatkę informującą o
zdarzeniu, z uwzględnieniem informacji o świadkach.
* Podejmuje działania zmierzające do zabezpieczenia dowodów przestępstwa.
* Podejmuje decyzję o zatrzymaniu sprawcy.
* W sytuacji bezpośredniego zagrożenia życia ofiary (ze szczególnym uwzględnieniem
zagrożenia życia i zdrowia dziecka) podejmuje decyzję o umieszczeniu dziecka w placówce
interwencyjnej, szpitalu.
* O powyższych działaniach zawiadamia sąd rodzinny i nieletnich.
* Przekazuje informacje zawarte w dokumencie Niebieska karta dzielnicowemu właściwemu ze
względu na miejsce zdarzenia. Dzielnicowy sprawuje nadzór nad wykonywaniem dozoru, jeśli
został zastosowany, a zgromadzoną dokumentację dołącza do akt sprawy
III. Służba zdrowia
Przedstawiciele służby zdrowia są prawnie zobowiązani do
podejmowania interwencji w sytuacjach, gdy w wyniku wykonywania obowiązków służbowych
zdobyli informację o przemocy, zwłaszcza wobec dziecka, osób starszych, niepełnosprawnych.
Ustawa o zawodzie lekarza, art. 40 § 2, wskazuje na możliwość odejścia od zachowania
tajemnicy zawodowej, gdy jej zachowanie może stanowić niebezpieczeństwo dla życia,
zdrowia pacjenta lub innych osób. Analogiczne przepisy znajdują się w ustawie o
zawodach pielęgniarki i położnej.
Pracownicy służby zdrowia są grupą zawodową, która w wielu
przypadkach uzyskuje informację o występowaniu zjawiska przemocy w rodzinie. Informacja
taka może dotrzeć do pracownika:
- podczas badania ambulatoryjnego,
- podczas wizyt w środowisku (pielęgniarka),
- poprzez zawiadomienie od przedstawicieli innych grup zawodowych (policji, straży
miejskiej, kuratora sądowego, pedagoga szkolnego, psychologa, przedstawiciela gminnej
komisji rozwiązywania problemów alkoholowych itp.),
- w wyniku zgłoszenia problemu przez inne osoby (dalszą rodzinę, sąsiadów,
pracodawców, znajomych lub innych świadków).
Przemoc wobec dziecka
* W sytuacji stwierdzenia w czasie badania ambulatoryjnego lub szpitalnego przemocy pielęgniarka/lekarz
umieszcza w dokumentacji (historii zdrowia i choroby) wpis o symptomach przemocy wobec
dziecka oraz, jeśli to możliwe, informacje uzyskane od rodzica/opiekuna dziecka.
* Uzyskane informacje przekazuje przełożonemu (kierownikowi przychodni, oddziałowej,
ordynatorowi).
* W sytuacji bezpośredniego zagrożenia zdrowia lub życia dziecka przełożony niezwłocznie
zawiadamia policję lub składa wniosek do sądu o wgląd w sytuację rodziny lub
zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa do prokuratury.
* W sytuacji, gdy lekarz uzna, że powrót dziecka do domu może narazić je na
krzywdzenie, może podjąć decyzję o zatrzymaniu dziecka w szpitalu. W przypadku takiej
decyzji ma obowiązek niezwłocznie powiadomić sąd właściwy dla położenia szpitala
wraz z opisem sytuacji i przyczyn podjęcia działań.
* Lekarz lub pielęgniarka powinni nawiązać współpracę z pracownikiem socjalnym.
Przemoc wobec innych osób
* W sytuacji stwierdzenia w czasie badania ambulatoryjnego lub szpitalnego występowania
przemocy pielęgniarka/lekarz umieszcza w dokumentacji (historii zdrowia i choroby) wpis o
symptomach przemocy wobec pacjenta.
* Przeprowadza rozmowę, wywiad lekarski umożliwiający rozpoznanie form przemocy.
* Jeśli istnieje niebezpieczeństwo utraty zdrowia lub życia pacjenta, wobec którego
stosowana jest przemoc, lekarz zobowiązany jest do podjęcia działań, mających na celu
zapewnienie niezbędnej pomocy medycznej.
* Uzyskane informacje przekazuje przełożonemu (kierownikowi przychodni, ordynatorowi,
dyrektorowi szpitala).
* W przypadku stwierdzenia podczas badania lub podejrzenia popełnienia przestępstwa
powiadamia policję lub prokuraturę.
* Lekarz/pracownik służby zdrowia powinien poinformować osobę, wobec której stosowana
jest przemoc, o przysługujących jej prawach i możliwościach uzyskania pomocy od
specjalistów z różnych dziedzin, np. Prawnika, psychologa, policjanta, lekarza,
pedagoga szkolnego, pracownika socjalnego itp., w tym również o formach udzielanej
pomocy dzieciom.
* Pracownik służby zdrowia, informując o możliwości uzyskania wsparcia, podaje
ofierze przemocy informację w formie pisemnej z dokładnym adresem instytucji, aktualnym
numerem telefonu oraz nazwiskiem specjalisty mogącego udzielić pomocy.
* W przypadku stwierdzenia takiej konieczności lub na wniosek poszkodowanego powiadamia
inne służby, np. Pomoc społeczną, gminną komisję rozwiązywania problemów
alkoholowych.
* W sytuacji, gdy ofiara przemocy posiada dzieci, lekarz powinien podjąć działania
zmierzające do ich ochrony, tzn. działania określone w punkcie 4.
* Na wniosek pacjenta lekarz wystawia zaświadczenie lekarskie o stwierdzonych obrażeniach.
* W razie potrzeby lekarz, który stwierdził, że pacjent jest ofiarą przemocy,
uczestniczy w spotkaniach zespołu interdyscyplinarnego, spiera i motywuje ofiarę do
podejmowania skutecznych działań zmierzających do ustania zjawiska przemocy w rodzinie
IV. Szkoła, placówki oświatowe
Ustawa o systemie oświaty zobowiązuje szkołę do wspomagania
wychowawczej roli rodziny oraz zapewnienia opieki uczniom. Krajowy Program Przeciwdziałania
Przemocy w Rodzinie zobowiązuje szkołę do podejmowania działań edukacyjnych na temat
szeroko rozumianej przemocy.
W przypadku uzyskania informacji, że uczeń, który nie ukończył 18 lat, jest ofiarą
przemocy lub przestępstwa, placówka oświatowa powinna uruchomić następujące
procedury:
* Nauczyciel, pracownik placówki oświatowej, który jako pierwszy otrzymał informację
o wystąpieniu zjawiska przemocy w stosunku do dziecka, sporządza odpowiednią notatkę/przekazuje
informacje wychowawcy klasy. Informację taką pracownik placówki oświatowej może
otrzymać od:
- innych uczniów lub ich rodziców,
- ucznia - ofiary przemocy w rodzinie,
- pracowników innych instytucji (pracownika socjalnego, policji, pielęgniarki środowiskowej
itp.),
- w wyniku obserwacji, podczas wykonywania obowiązków służbowych.
* Wychowawca niezwłocznie informuje pedagoga/psychologa i dyrektora szkoły.
* Psycholog/pedagog rozmawia z uczniem.
* W sytuacji, gdy zagrożone jest życie lub zdrowie dziecka, placówka oświatowa niezwłocznie
zawiadamia policję lub pogotowie.
* Pedagog/psycholog/dyrektor wzywa do szkoły rodziców/opiekunów prawnych. Dyrektor w
obecności psychologa/pedagoga przekazuje im uzyskaną informację. Przeprowadza rozmowę
z rodzicami.
* Pedagog/psycholog/dyrektor informuje rodziców o zaistniałej sytuacji i konsekwencjach
prawnych krzywdzenia dziecka oraz o spoczywającym na nim obowiązku zawiadomienia
odpowiednich organów (ten obowiązek spoczywa na rodzicach, opiekunach lub innych osobach
stykających się z dziećmi zgodnie z art. 304 k.p.k. oraz art. 12.1 ustawy o przeciwdziałaniu
przemocy w rodzinie).
* Istotną kwestią pozostaje fakt, że sprawcą przemocy wobec dziecka może być rodzic,
opiekun prawny, członek bliższej lub dalszej rodziny, ale także osoba niebędąca członkiem
rodziny, lecz pozostająca w jakiejś zależności z dzieckiem, np. nauczyciel, opiekun w
bursie, osoba duchowna, inne dziecko.
* Pedagog/psycholog informuje o możliwościach uzyskania wsparcia, podaje
rodzicom/opiekunom prawnym dziecka informacje w formie pisemnej z dokładnym adresem
instytucji, aktualnym numerem telefonu instytucji mogącej udzielić pomocy.
* Psycholog w obecności wychowawcy i dyrektora ustala z rodzicami plan pomocy dziecku
oraz zobowiązanie rodziców/opiekunów prawnych dziecka do odbycia konsultacji
psychologicznych.
* Pedagog/psycholog sporządza opis sytuacji szkolnej i rodzinnej dziecka na podstawie
przeprowadzonej z uczniem rozmowy, nauczycielami, wychowawcą i rodzicami.
* Pedagog, wychowawca we współpracy z innymi nauczycielami sporządza plan pomocy
dziecku i rodzinie w celu zapewnienia bezpieczeństwa.
* Jeżeli rodzice odmawiają współpracy lub podjęcia działań proponowanych przez szkołę,
dyrektor szkoły niezwłocznie informuje policję i składa zawiadomienie o popełnieniu
przestępstwa do prokuratury lub wniosek o wgląd w sytuację rodziny do sądu rodzinnego
i nieletnich.
* Psycholog/pedagog/dyrektor kontaktuje się z pracownikiem socjalnym w celu przekazania
informacji na temat ucznia i rodziny oraz w celu podjęcia współpracy z pracownikiem
socjalnym, w miarę potrzeb uczestniczy w spotkaniach zespołu interdyscyplinarnego.
* Pedagog/psycholog szkolny lub inna osoba wyznaczona przez dyrektora szkoły do udziału
w spotkaniach zespołu interdyscyplinarnego zobowiązana jest do monitorowania przebiegu
działań pomocowych kierowanych do dziecka/rodziców.
* Pracownicy placówek oświatowych czynnie wspierają dziecko oraz rodzinę podczas
realizowania planu pomocy.
* W sytuacji, gdy uczeń placówki oświatowej, który nie ukończył 18 lat, jest sprawcą
przemocy wobec uczniów, pracowników placówki oświatowej lub w stosunku do innych osób,
należy niezwłocznie podjąć powyższe procedury postępowania i objąć ucznia/rodzinę
pomocą i wsparciem
PAMIĘTAJ!
Służby i instytucje mają obowiązek zainterweniować, ale to Ty musisz się do
nich udać, a nie zostaniesz z problemem sam. |
